W nordyckich mitach można znaleźć ten o końcu świata. „Ragnarök to walka pomiędzy bogami a olbrzymami pod wodzą Lokiego, w wyniku której świat i Ásgarður, siedzibę bogów, strawi ogień, wszystkie gwiazdy zgasną, a Ziemię zaleje morze. Ostatecznie z tej toni wyłoni się nowy świat i nastąpi era szczęśliwości bez przemocy i wojen”. To nordycka apokalipsa, z nadzieją na lepsze dni.
Gdy 8 czerwca 1783 r. na południe od tufowej góry Laki rozpoczęła się erupcja wulkanu, mieszkańcy południowej Islandii myśleli, że nastał sądny dzień. W owej walce żywiołów zginęła jedna piąta ludności Wyspy.
Erupcja trwała do lutego 1784 roku i miała wpływ na dużą część świata. W Finlandii i Szwecji nastała klęska głodu. W Egipcie w wyniku ekstremalnej pogody spowodowanej erupcją na Islandii zginęła jedna szósta ludności. We Francji zapanował głód i ogromna nędza, co w 1789 roku doprowadziło do wybuchu Rewolucji Francuskiej.
Lawa podczas tej erupcji wypływała ze 130 kraterów, rozłożonych wzdłuż 25-kilometrowej szczeliny między lodowcami Vatnajökull i Mýrdalsjökull. Łączna objętość lawy, która wylała się z tej szczeliny, wyniosła około 15 km³. Lawa pokryła powierzchnię 565 km². Była to największa odnotowana ilość lawy, jaka kiedykolwiek wypłynęła podczas jednej erupcji. Oprócz tego wulkan wytworzył 12,3 km³ materiału piroklastycznego.
Fontanny lawy sięgały setek metrów i były widoczne z daleka. Zasięg lawy wyniósł 80 km od szczeliny. Pył wulkaniczny pokrył większą część wyspy oraz dotarł do Europy kontynentalnej. Średnia temperatura powietrza na półkuli północnej spadła o około 1°C, a w samej Islandii aż o 5°C.
Słońce zakryły chmury pyłu. Z głodu padało bydło, konie i owce. Ludność Islandii zmniejszyła się z 48 884 w 1783 r. do 38 363 w 1787 r.
Całe zdarzenie opisał islandzki historyk i geograf Þorvaldur Thoroddsen, wspólnie z Wilhelmem Preyerem i Ferdinaldem Zierkelem:
„Wszystko zaczęło się w 1 czerwca 1783 roku. Mieszkańcy miejscowości Skaftafellssysla położonej blisko wulkanu Laki przerazili się trzęsieniem ziemi. Trwało wiele dni. Był to znak, że zbliża się wybuch wulkanu. Chłopi opuścili swoje domy i obserwowali sytuację, stojąc na polach. Gdy nastąpił wybuch, wokół było słychać huk i czuło się drżenie ziemi. Dwaj mężczyźni obserwowali erupcję z pobliskiej góry. Nagle w jednej linii zobaczyli dwa tuziny słupów ognia. Lawa wylewała się tygodniami, a nawet miesiącami. Wlewała się do koryt rzek. 18 czerwca wpłynęła do rzeki Skaftá. Nastąpiły kolejne wybuchy. Słońce przysłoniły chmury pyłu wulkanicznego. Wszędzie czuć było siarkę”.
29 czerwca olbrzymie ilości lawy zaczęły wypływać na wschód. Wypełniły koryto rzeki Hverfisjót, która całkowicie wyparowała. Lawa płynęła aż do listopada i rozlała się po okolicy. Ostatnie jej wypływy zaobserwowano jeszcze 7 lutego 1784 r.
12 lipca lawa osiągnęła krawędź wyspy, wielkie jej ilości nałożyły się na starszą, zastygłą warstwę sprzed 850 lat.
W pierwszych sześciu tygodniach wypłynęło ok. 10 mld metrów sześciennych lawy, momentami wypływało jej 10 tys. metrów sześciennych na sekundę.
Islandczycy nazwali ten okres Móðuharðindin (w wolnym tłumaczeniu „klęska mgły”). Erupcja ta zbiegła się w czasie ze zjawiskiem El Niño na Oceanie Spokojnym, a nad Islandią znajdował się wtedy obszar wysokiego ciśnienia. To sprawiło, że wiatr przywiał do Europy Zachodniej gęstą i żrącą mgłę, nasyconą siarką i fluorem, która najpierw dotarła północnej Skandynawii, a później 17 czerwca do Pragi, 18 czerwca do Berlina, a 20 czerwca do Paryża. Nad Wielką Brytanię mgła dotarła 23 czerwca. Według niektórych wyliczeń w 1783 roku w Wielkiej Brytanii umarło z przyczyn związanych z wdychaniem oparów siarki około 23 000 osób.
Lato roku 1783 w Europie było najgorętsze od niepamiętnych czasów. Mgła otulająca kontynent utworzyła warunki cieplarniane. Nadmiar energii w atmosferze wywoływał gwałtowne zjawiska pogodowe, takie jak silne burze z piorunami i gradem, który był tak wielki, że podobno zabijał bydło na polach. Mgła rozwiała się dopiero jesienią.
Na Islandii trawa została skażona fluorem i padały kwaśne deszcze – spowodowało to śmierć większości zwierząt hodowlanych na wyspie.
We wschodnich Stanach Zjednoczonych średnia temperatura zimą wyniosła 4,8°C poniżej średniej z 225 lat.
Erupcja Laki pokazała, że erupcje bazaltowe o niskiej energii, dużej objętości i długim czasie trwania mogą mieć większy wpływ na klimat niż wybuchowe, bogate w krzemionkę erupcje o dużej objętości. Zawartość siarki w magmach bazaltowych jest od 10 do 100 razy większa niż w magmach bogatych w krzemionkę.
Szacuje się, że erupcja uwolniła 80 megaton aerozolu kwasu siarkowego (4 razy więcej niż w przypadku erupcji El Chichon i 80 razy więcej niż Mount St. Helens).
Ponadto sąsiedni wulkan Grímsvötn często uaktywniał się w okresie od maja 1783 do maja 1785 roku. Mówi się w tym przypadku o dwuletnim epizodzie wulkaniczno-tektonicznym w systemie Grímsvötn. Interpretacja współczesnych opisów opadów tefry, w połączeniu z zachowaną stratygrafią, umożliwia identyfikację dziesięciu epizodów erupcyjnych w ciągu ośmiu miesięcy aktywności wulkanu.
Epizody i przerwy między nimi wynikały z niestabilnego przepływu magmy w systemie zasilającym. Każdy epizod rozpoczynał się od roju sejsmicznego o rosnącej intensywności, co prowadziło do powstania nowej szczeliny. Po jej otwarciu występowała krótkotrwała aktywność freatomagmowa spowodowana wysokim poziomem wód gruntowych wokół miejsca erupcji. Erupcje freatomagmowe są spowodowane interakcją magmy z wodą, gdy magma dociera np. do jeziora kraterowego, wody morskiej czy lodowca, różnica między temperaturą wody i magmy jest tak wielka, że prowadzi do eksplozji zarówno wody, jak i magmy. Zazwyczaj występuje wówczas wytworzenie się chmury popiołu.
Aktywność zwykle zmieniała się później na gwałtowną strombolijską (wybuchy powtarzają się co kilka minut i charakteryzują wyrzucaniem gorących fragmentów lawy, lapilli i popiołu na wysokość kilkuset metrów) lub subplinijską (silnie eksplozywną, podczas które wulkan może wyrzucić w powietrze 2/3 swojej objętości), a na koniec epizodu pojawiały się fontanny lawy typu hawajskiego oraz aktywność wylewna, gdy kończył się kontakt z wodami gruntowymi.
Szacuje się, że maksymalna wysokość fontanny lawy mogła sięgać nawet 1400 m. Kolumny erupcyjne nad kraterami (czyli pył i gazy wyrzucane w atmosferę) wznosiły się na maksymalną wysokość około 15 km. Dla porównania podczas erupcji wulkanu Eyjafjallajökull w 2010 roku, wysokość kolumny erupcyjnej osiągała około 9 kilometrów.
Erupcja zakończyła się 20 lipca. Zniszczenia były ogromne.
Dziś kratery są pokryte mchem, a okolica jest niezwykle spokojna i piękna.
Szczelina Lakagígar otrzymała nazwę od wulkanu Laki znajdującego się w jej środkowej części. Stanowi ona część systemu wulkanicznego, do którego należy między innymi Katla, jeden z największych wulkanów na Islandii.
Laki to wulkan szczelinowy położony w południowej Islandii, w pobliżu miejscowości Kirkjubæjarklaustur. Ma on wysokość 818 m n.p.m. Ze szczytu Laki roztacza się widok na cały rząd kraterów, zarówno w kierunku północno-wschodnim, jak i południowo-zachodnim. Kratery te tworzą pasmo górskie ciągnące się na długości 29,5 km.
Aby dojechać do parkingu przy Lakagígar, należy najpierw dotrzeć do Kirkjubæjarklaustur, a następnie jechać drogą F206 w kierunku północnym. Droga F206 prowadzi do parkingu z toaletą, który znajduje się około 400 metrów na południe od krateru Laki. Przed podróżą warto sprawdzić stan drogi w centrum informacji turystycznej Skaftárstofa w Kirkjubæjarklaustur.
Droga F206 to droga górska, wymagająca samochodu z napędem na cztery koła. Na trasie występują rzeki do przekroczenia i strome podjazdy. Przed przejazdem przez rzeki należy sprawdzić ich głębokość i upewnić się, że samochód jest w stanie je pokonać.
W okolicy jest wiele oznakowanych szlaków turystycznych. Najpopularniejszy z nich prowadzi z parkingu na szczyt Laki. Jest dość wymagający Jego długość wynosi 4 km (tam i z powrotem), a szacowany czas wędrówki 1–1,5 godziny.
Należy pamiętać, że ruch pieszy poza oznakowanymi szlakami jest zabroniony ze względu na wrażliwą roślinność.
Laki 64°03′N 18°13′W
Z serii Wulkaniczny Alfabet
- Wulkaniczny alfabet – A jak Askja
- Wulkaniczny alfabet – B jak Búrfell
- Wulkaniczny alfabet – C jak Czarcie Wrota
- Wulkaniczny alfabet – D jak Dimmuborgir
- Wulkaniczny alfabet – E jak Eldfell
- Wulkaniczny alfabet – F jak Fagradalsfjall
- Wulkaniczny alfabet – G jak Grímsvötn
- Wulkaniczny alfabet – H jak Hverfjall
- Wulkaniczny alfabet – I jak Islandia
- Wulkaniczny alfabet – J jak Jólnir
- Wulkaniczny alfabet – K jak Krafla
- Wulkany moja miłość
