Pomiary wskazują, że pod lodowcem w obszarze wulkanu Katla gromadzi się woda, a zeszłoroczna powódź lodowcowa w tym regionie mogła być spowodowana niewielką erupcją wulkanu pod lodowcem. Innym wyjaśnieniem jest to, że pod lodowcem gromadzi się duża ilość wody z powodu topnienia lodu.
Pod koniec lipca ubiegłego roku nastąpił nagły i niespodziewany wylew wody spod lodowca w regionie Katli, co poczyniło rozległe szkody, rozrywając długi odcinek krajowej jedynki, zalewając pola i zrywając most na rzecze Skálm. Dotarcie do głównej drogi zajęło wodzie powodziowej 90 minut.
Po tej powodzi rozszerzone pomiary na Mýrdalsjökull, jednak w zeszłym roku ostrzeżenia nie zostały wydane, dopóki powódź nie dotarła do drogi.
Eyjólfur Magnússon, naukowiec z Instytutu Nauk o Ziemi Uniwersytetu Islandzkiego, mówi, że pomiary na lodowcu rozpoczęły się po powodzi spowodowanej wybuchem lodowca Múlakvísl w 2011 roku. „Przejechaliśmy wokół tych kalder i powtarzaliśmy obserwacje co roku. Pomiary te wskazują, że wiosną 2024 r. pod kalderami nr 13 i 14 mogła znajdować się niewielka ilość wody” – mówi Eyjólfur. „Obecny stan można interpretować na dwa sposoby: że pod spodem znajduje się zbiornik wody lub materiał, który pozostał po wydarzeniu, które mogło być małą erupcją” – wyjaśnia.
Jeśli zmiana jest spowodowana gromadzeniem się wody, prawdopodobne jest, że nastąpi kolejny wybuch. „Woda może zostać uwolniona w powolnym tempie, powodując spadek ciśnienia w systemie geotermalnym, co może następnie spowodować wrzenie i podobne wydarzenie, jak w zeszłym roku” – mówi Eyjólfur. „Cokolwiek wydarzyło się pod lodowcem w zeszłym roku, jasne jest, że było to potężne zjawisko” – dodaje.
Wiele wskazuje na to, że woda miała około 40 stopni Celsjusza. Było to spowodowane albo poważnym wydarzeniem w systemie geotermalnym, albo niewielką erupcją.
Przedstawiono zaktualizowany plan reagowania i ewakuacji na wypadek możliwego gwałtownego topienia się lodowca i erupcji Katli w Vík Mýrdal. Ze względu na liczbę turystów w okolicy może być konieczne natychmiastowe zamknięcie drogi nr 1 na etapie niepewności oraz wcześniejsza i dłuższa ewakuacja, jeśli wystąpi wysokie ryzyko erupcji. W tej sytuacji wszystkie domy w Vík na południe od drogi nr 1 będą musiały zostać ewakuowane.
Od czasu zasiedlenia regionu Katli znanych jest około 20 erupcji. Istnieją jednak dowody na to, że wcześniej pod lodowcem mogły występować niewielkie erupcje, na przykład w 1955 i 1999 roku.
Ostatnia duża erupcja Katli miała miejsce w 1918 roku. Takim erupcjom zwykle towarzyszą duże ilości materiału piroklastycznego oraz powodzie lodowcowe.
Spotkania informacyjne na temat zaktualizowanego planu reagowania kryzysowego na wypadek potencjalnej erupcji wulkanu pod lodowcem Mýrdalsjökull odbyły się najpierw w języku angielskim, a następnie islandzkim.
Björn Ingi Jónsson, dyrektor ds. ochrony ludności w policji południowej Islandii, powiedział, że oba spotkania przebiegły bardzo sprawnie. Około 30 osób wzięło udział w sesji w języku angielskim, a prawie 100 w spotkaniu w języku islandzkim.
Wprowadzono zmiany do istniejącego planu reagowania na erupcję Katli z 2017 roku. Prezentacje wygłosili geofizyk Magnús Tumi Guðmundsson z Instytutu Nauk o Ziemi i Bergur Einarsson z Islandzkiego Instytutu Meteorologii.
„Prezentacje obejmowały historię erupcji, systemy monitorowania, oceny ryzyka i inne tematy, za które odpowiada Instytut Meteorologii” – powiedział Jónsson.
„Dokonałem przeglądu zaktualizowanego planu. Jest on w dużej mierze oparty na wersji z 2017 roku, ale zawiera nowe elementy obejmujące zmiany w ostatnich latach – takie jak zmiany demograficzne populacji, wzrost liczby mieszkańców i turystów odwiedzających obszary bliżej lodowca” – dodał.
Według Jónssona, zmieniony plan musi uwzględniać te zmiany i wyjaśniać, w jaki sposób władze powinny interweniować w przypadku wykrycia oznak aktywności w pobliżu lodowca.
„Jeśli erupcja stanie się nieuchronna, trzeba będzie się zmierzyć z potencjalnym zalaniem lub opadami popiołu, może być konieczne kontrolowanie ruchu w niektórych obszarach w zależności od warunków, takich jak kierunek wiatru, źródło erupcji i zagrożone miejsca”.
