14 listopada minęło 50 lat od dnia kiedy wybuchł podwodny wulkan Surtsey, który utworzył wyspę o tej samej nazwie.
Jako pierwsi wybuch wulkanu zauważyli rybacy z łodzi Ísleifi, którzy łowili ryby w pobliżu miejsca, w którym rozpoczęła się erupcja. Było to o godzinie 7:15 i kapitan statku sądził, że na morzu pali się jakaś łódź. Jednak po zbliżeniu się do słupa dymu okazało się, że wydobywa się on spod wody i został spowodowany wybuchem podwodnego wulkanu. Temperatura wody w morzu wynosiła 10 stopni co wskazywało na wzmożoną aktywność sejsmiczną.
14 listopada 1963 nad miejsce gdzie wybuchł wulkan poleciał samolot Björna Pálssona, na pokładzie znajdowali się dziennikarz Stefán Jónsson i geolog Doktor Sigurður Þórarinsson. Oni jako pierwsi zauważyli, że wybuch podwodnego wulkanu doprowadził do powstania wyspy.
Zgodnie z informacjami podanymi przez geologów erupcja wulkanu rozpoczęła się na głębokości około 130 metrów i trwała kilka dni. Kiedy się zakończyła okazało się, że na powierzchni morza pojawiła się wyspa mająca 2,7 kilometrów kwadratowych. Wyspa od chwili powstania do teraz jest miejscem badań geologów i naukowców, którzy mogą śledzić na niej powstawanie życia i rozwój roślinności.
W związku z tym, że wyspa powstała z bazaltowej skały wulkanicznej, która jest bardzo podatna na erozję, z roku na rok jej rozmiar ulega zmianie.
Badania prowadzone przez geologów dowodzą, że od czasu ustania aktywności wulkanicznej, wyspa się zmniejsza. Pomiary ujawniają, że wyspa obniża się, a erozja wodna doprowadza do kruszenia się jej brzegów.
Wiadomo jest, że wyspa będzie regularnie się zmniejszać i zapewne podzieli los wielu innych małych wysepek z archipelagu Vestmannaeyjar, które powstały tak jak Surtsey, a na przestrzeni wieków ulegały erozji i kurczyły się.
zdjęcie prezentuje wysepki archipelagu Vestmannaeyjar, które ulegając erozji z roku na rok stawały się coraz mniejsze wikipedia.org
W roku 2008 wyspa Surtsey została wpisana na listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO.
Więcej informacji na temat Surtsey i życia na tej wyspie pochodzi ze strony wikipedia.org.
Wyspa Surtsey została objęta ochroną w formie rezerwatu przyrody jeszcze w 1965 roku jeszcze zanim ustały ostatnie erupcje. Stała się miejscem klasycznych studiów nad biokolonizacją z populacji założycielskiej, która przybyła z zewnątrz (gatunki alochtoniczne). Obecnie tylko nielicznym naukowcom zezwala się na lądowanie na wyspie, a pozostałym badaczom pozostaje możliwość kontaktu z Surtsey tylko poprzez obserwację z powietrza z małych samolotów.
Życie roślinne
Stopniowo na Surtsey następowało zasiedlanie organizmami żywymi, z których pierwszymi były zaobserwowane już w 1965 mchy i porosty, pokrywające obecnie większość wyspy. Podczas pierwszych 20 lat życia wyspy zaobserwowano pojawienie się 20 gatunków roślin, ale ostatecznie pozostało jedynie 10 z nich, zdolnych do przetrwania w ubogiej w związki organiczne inicjalnej glebie wulkanicznej.
W miarę zasiedlania Surtsey przez ptaki zasobność gleby zaczęła wzrastać co umożliwiło zasiedlenie się i przeżycie roślinom naczyniowym. W 1998 zaobserwowano pierwsze krzewy – osiągające 4 metry wysokości wierzby z gatunku Salix phylicifolia. Ogółem na Surtsey zaobserwowano co najmniej 60 gatunków roślin, z których około 30 zaaklimatyzowało się. Kolejne rośliny wciąż napływają z częstością od 2 do 5 gatunków rocznie.
Ptaki
Pierwsze gniazdo maskonura odkryto na wyspie Surtsey w 2004
Ekspansja ptaków na wyspę jednocześnie zależała od obecności roślin i pomogła rozprzestrzenić się kolejnym gatunkom. Ptaki wykorzystywały rośliny jako materiał do budowy gniazd, jednocześnie pomagając rozsiewać nasiona, a także użyźniając glebę guanem. Pierwsze gniazda ptasie pojawiły się na Surtsey trzy lata po ustaniu aktywności wulkanicznej, a pierwszymi gatunkami zaobserwowanymi na wyspie były petrele i ptaki z rodziny alkowatych. Obecnie stale zamieszkuje wyspę osiem gatunków ptaków.
Pierwsza kolonia mew powstała w 1986, chociaż ptaki te widywano sporadycznie na brzegach Surtsey już kilka tygodni po jej wynurzeniu się z morza. Kolonia ta była szczególnie ważna w procesie rozwoju życia roślinnego wyspy, a mewy wywarły znacznie większy wpływ niż inne gniazdujące tam gatunki głównie ze względu na ich dużą liczbę. Ekspedycja naukowa z 2004 roku stwierdziła obecność maskonurów atlantyckich (Fratercula arctica), które są bardzo popularne na pozostałych wyspach archipelagu.
Surtsey nie tylko stała się domem dla niektórych gatunków ptaków, ale także punktem przystankowym dla ptaków migrujących, głównie tych, których trasy przelotów wiodą z Islandii na Wyspy Brytyjskie. Gatunkami, które sporadycznie zauważano na Surtsey były łabędzie krzykliwe, różne gatunki gęsi i kruki. Chociaż Surtsey leży na wschód od głównych szlaków migracyjnych, wraz z rozwojem roślinności staje się coraz częstszym punktem przystankowym dla ptaków.
Zwierzęta morskie
Wkrótce po uformowaniu się wyspy Surtsey wokół jej wybrzeży zaobserwowano ssaki z rodziny fokowatych. Foki zaczęły przybywać na wyspę i wygrzewać się na niej, a głównie na powstałej w wyniku erozji mierzei w północnej części Surtsey. Zamieszkujące wyspę stado fok zauważono w 1983 roku, a 70 z nich traktuje Surtsey jako swoje siedlisko. Stale zamieszkuje tam populacja foki szarej i znacznie mniejsza foki pospolitej. Obecność fok wabi orki, które są często widywane w wodach wokół archipelagu Vestmannaeyjar i coraz częściej wokół Surtsey.
Także podmorska część wyspy stała się domem dla wielu gatunków zwierząt morskich. Bardzo często występują tam rozgwiazdy, jeżowce i ślimaki. Podwodne stoki wulkanu pokryły się glonami i wodorostami tworząc zwartą pokrywę roślinną najgęstszą pomiędzy 10 i 20 metrem głębokości.
Pozostałe formy życia
Owady przybyły na wyspę krótko po jej powstaniu i po raz pierwszy zostały zaobserwowane w 1964 roku. Jako pierwsze pojawiły się owady latające przyniesione na wyspę przy pomocy podmuchów wiatru. Niektóre z nich mogły zostać przywiane przez ocean aż z kontynentu europejskiego, a pozostałe dostały się na wyspę wraz z kawałkami pływającego drewna. Kiedy duże kępy traw zostały wymyte z brzegu wyspy w 1974, naukowcy przeanalizowali niektóre z nich odkrywając 663 gatunki bezkręgowców, głównie roztoczy i skoczogonków, które w większości przeżyły tę swego rodzaju podróż morską.
Zadomowienie się na wyspie owadów dostarczyło pożywienia ptakom, które z kolei przyczyniły się do przetrwania na wyspie samych owadów. Ciała martwych ptaków pozwoliły przetrwać owadom mięsożernym, użyźniając również glebę, co z kolei spowodowało wzrost roślin, które stały się pożywieniem owadów roślinożernych.
Obecnie Surtsey jest kolonizowana także przez wyższe od owadów formy życia. Pierwsza dżdżownica została znaleziona w próbce gleby w 1993, prawdopodobnie przyniesiona przez ptaki z pobliskiej wyspy Heimaey. Ślimaki znalezione w 1998 pochodziły z gatunków obecnych na południowym terytorium Islandii, odkryto również obecność pająków i chrząszczy.
