Wyspa Islandia została zasiedlona w latach 874-930 przez imigrantów z Norwegii, którzy przybyli tu ze swoją kulturą i swoimi zwyczajami.
Około 1000 roku Islandia przyjęła z Norwegii chrześcijaństwo, a w 1056 r. powstało pierwsze biskupstwo w Skálholt. Jednak pogańskie zwyczaje i obrzędy były tu silnie kultywowane co najmniej jeszcze przez 100 lat.
W X i XI wieku trwał proces kształtowania się pierwotnego układu feudalnego. Następny wiek – to walki rodowe o władzę, w wyniku których w 1262 roku król Norwegii Haakon IV podporządkował Islandię Norwegii, wprowadzając na wyspie norweskie prawo. Islandią rządzili urzędnicy króla norweskiego, kontrolując cały handel w kraju.
Chrystianizacja Islandii otworzyła jej bramy na wpływy europejskie. Jednak w konfrontacji z kulturą kontynentalną, zwycięsko wychodziły rodzime obyczaje.
Silne związki dotyczące wszystkich dziedzin życia między Norwegią i Islandią powodowały powstawanie wspólnej kultury, w tym literatury. Dlatego też dzisiaj bardzo trudno stwierdzić źródła tych zjawisk i w związku z tym w XIX wieku norwescy badacze literaccy wprowadzili termin literatura pochodzenia norweskiego, którym określa się twórczość Norwegów bez względu na to, czy powstała ona w Norwegii, czy też w Islandii.
Tak więc chociaż Islandia do chwili podporządkowania jej Norwegii przez Haahona IV pozostawała niezależnym krajem, to cały czas związki z Norwegią były bardzo silne. Jej mieszkańcy bez przerwy podróżowali do Norwegii i wszyscy dobrze mówili po norwesku.
Słowo saga, pochodzące od staroskandynawskiego określenia segja, co oznaczało mówić, opowiadać, związane jest z opowieściami prozaicznymi, których wiele powstało w Islandii i Norwegii w czasach średniowiecza.
Współcześni badacze języka i literatury klasyfikują sagi zależnie od ich treści.
Pierwszą taką kategorię stanowią sagi islandzkich rodów, czyli íslendingasőgur, opowiadające dzieje najwybitniejszych mieszkańców wyspy w okresie powstawania społeczeństwa w latach 870-1050.
Kolejna grupa – to sagi królewskie, czyli konungasőgur, będące biografiami królów Islandii. Te dwa wymienione rodzaje sag należą do tzw. sag klasycznych.
Nieco krótsze i bardziej fantastyczne są fornaldarsőgur, inaczej sagi o mitycznych bohaterach, opisujące przeszłość w formie legendy. Inne sagi są tłumaczeniami lub adaptacjami różnych zagranicznych legend, opowieści i hagiografii. Wydarzenia z historii Islandii, obejmujące XII i XIII wiek zebrano w biskupa sögur, albo sagach o islandzkich biskupach, w kompilacji zatytułowanej Sturlunga saga.
Chociaż określenie sagi irlandzkie służy do definicji wszystkich kategorii, to jednak mówiąc o sagach w pierwszym rzędzie mamy na myśli te historie, które opisują dzieje prominentnych mieszkańców wyspy w czasach wikingów.
Tych trzydzieści kilka sag rodzinnych możemy podzielić na dwie grupy:
sagi biograficzne lub indywidualne sagi zbiorowe.
Głównymi bohaterami sag biograficznych są mężczyźni, którzy wyróżnili się w erze wikingów nie tylko jako rycerze i wojownicy, ale także jako poeci, czyli skaldowie. Pierwszym takim skaldem był Egill Skallagrímsson, który już w X wieku pisał sagi, znane pod nazwą Egils saga. Wśród utworów innych skaldów można wymienić Gunnlangs saga czy Grettis saga.
Chociaż w sagach zbiorowych również zaznaczona jest wyraźnie obecność takich indywidualności jak Njáll, Gunnarr, Snorri, to ich głównym tematem były sprawy społeczne związane z zasiedlaniem wyspy i wynikającymi stąd problemami i konfliktami.
Nie można przecenić znaczenia, jakie dla historii kultury islandzkiej miały prace historyka i pisarza Snorriego Sturlusona (1178-1241).
Snorri Sturluson pochodził z prominentnej rodziny islandzkiej, której członkowie piastowali wiele wysokich urzędów i z tego względu ostatnie dziesięciolecia przed utratą przez Islandię niepodległości na rzecz Norwegii w 1262 roku, nazywane były okresem Sturlungów.
Sturluson uczył się w Oddi, gdzie jego nauczycielem był Jón Loftsson, wnuk pierwszego historyka islandzkiego Saemundra Sigfússona, zwanego Uczonym i króla norweskiego Magnúsa Barefoot. To sugeruje, że wykształcenie Sturlusona stanowiło wypadkową rodzimej kultury islandzkiej i klasycznej edukacji europejskiej.
Chociaż Snorri Sturluson należał do najbardziej wpływowych osób wmieszał się w konflikt między dwoma krajami i z tego powodu został zamordowany.
Do historii jednak przeszedł Sturluson jako wybitny człowiek pióra, od którego zaczęły się dzieje literatury islandzkiej. Jest on bowiem autorem Snorra-Edda, czyli Eddy prozaicznej lub Eddy młodszej, którą skompletował około 1220 roku. Dzieło to, oparte na skandynawskich mitach, obejmowało cztery manuskrypty. Oryginał zaginął, ale wydaje się, że odnaleziony w pierwszej połowie XIV wieku Codex Regius najbardziej przypomina rękopis Sturlusona. .
Snorra-Edda składa się z 4 części, opisujących wydarzenia mitologiczne i zawierających 350 utworów trzydziestu różnych poetów skandynawskich, zwanych skaldami oraz autorski poemat Sturlusona o królu Hákonie Hákonarsonie i norweskim księciu.
Edda prozaiczna jest pierwszym tekstem o poezji, przeznaczonym w zamyśle autora, dla młodych skaldów. Miał on zachęcić ich do uprawiania tej sztuki literackiej, którą ich potomkowie zaczęli w połowie IX wieku w Norwegii, a potem zmonopolizowali skaldowie islandzcy. Chociaż nie udały się Sturlusonowi próby ożywienia poezji skaldów, jego Edda pozostaje najcenniejszym źródłem mitologii skandynawskiej.
Z czysto literackiego punktu widzenia Edda prozaiczna jest arcydziełem średniowiecznej literatury skandynawskiej.
W kompilowaniu i pisaniu Eddy Sturluson wykorzystywał stare poematy mitologiczne i heroiczne, z których wiele zostało zachowanych w Codex Regius lub w dziele Edda starsza, zwana Eddą poetycką. Pokaźnym źródłem informacji Sturlusona była także tradycja ustna, jak i teksty łacińskie, które należały do ówczesnego kanonu edukacyjnego.
Snorii Sturluson napisał również obszerną pracę historyczną Heimskringla, czyli historię królów norweskich od czasów mitologicznych do 1177 roku.
Autorem artykułu jest Maria Romanowska i pochodzi on ze strony artelis.pl.
