Historia Świąt Bożego Narodzenia na Islandii
Islandczycy świętują 13 dni Świąt Bożego Narodzenia. Okres ten zaczyna się 24 grudnia, a kończy 6 stycznia, i to właśnie w ten dzień usuwane są wszystkie dekoracje świąteczne zarówno w domach jak i z ulic.
Islandczycy obchodzą Święta wieczorem 24 grudnia, a ten zwyczaj ma swój początek w starej tradycji katolickiej, kiedy to ludzie czuwali w noc przed wielkim świętem kościelnym, ponieważ wtedy wierzono, że nowy dzień zaczynał się o godz. 6 rano. To właśnie o tej porze Islandczycy tradycyjnie udają się do kościołów lub zaczynają świętować w swoich domach.
Dekoracje i przygotowania świąteczne
Islandczycy bardzo poważnie traktują dekoracje świąteczne. Wszyscy dekorują. Najbardziej powszechną dekoracją są okna oraz choinki. Choinki dekoruje się girlandami, lampkami i różnego rodzaju ornamentami.
Inną powszechną dekoracją świąteczną są tzw. Świece Adwentowe. Na Islandii są dwa rodzaje świec adwentowych, obydwa bardzo popularne. Pierwszy rodzaj to Wieniec Adwentowy udekorowany czterema świeczkami, jedna na każda niedziele Adwentu. Drugi rodzaj to siedem świec ułożonych w formie trójkąta. Dzisiaj są to najczęściej świece elektryczne. Są one bardzo popularne i wiele rodzin posiada więcej niż jedną taką dekorację. Zwykle ustawia je się w oknach i zapala począwszy od pierwszej niedzieli Adwentu aż do 6 stycznia.
Þorláksmessa – Msza Św. Þorlákura
Þorláksmessa odbywa się dzień przed Wigilią, czyli 23 grudnia. Generalnie jest to największy dzień zakupów na Islandii. Ludzie jak szaleni udają się w pospiechu do sklepów, w celu dokonania ostatnich zakupów świątecznych.
Daniem dnia jest płaszczka. Powodem tego jest to, że jest to ostatni dzień Postu Świątecznego, podczas którego nie wolno jeść mięsa. Płaszczka jest marynowana i jest w stanie rozkładu ponieważ, tak samo jak w przypadku rekina, zawiera enzymy, które mogą być szkodliwe, jeśli konsumuje się rybę w stanie świeżym. Rybę podaje się wraz z gotowanymi ziemniakami. Tradycja spożywania płaszczki 23 grudnia jest nadal popularna na Islandii, pomimo bardzo ostrego zapachu amoniaku.
Najpierw przychodzą dzieci
Święta kościelne, zwłaszcza Pascha i Boże Narodzenie, stały się ważną przystanią w społecznym życiu Islandii. Tak jak w wielu innych krajach Święta Bożego Narodzenia są skoncentrowane wokół dzieci. Na przykład, Boże Narodzenie nie jest postrzegane jako okazja do picia alkoholu. Rodziny gromadzą się, cieszą jedzeniem, zakładają swoje najlepsze ubrania i wspólnie spędzają czas. W okresie Świąt Bożego Narodzenia, jak w żadną inną porę roku, Islandczycy mieszkający za granicą przyjeżdżają do kraju po to, aby być wraz z rodzinami. Dzieci maja około 2-tygodniowe wakacje. W szkołach podstawowych i ponadpodstawowych ostatni dzień szkoły przed Świętami nazywany jest „małym dniem Świąt Bożego Narodzenia”. Tego dnia dzieci przynoszą ze sobą do szkoły ciastka i napoje, świece do swoich wcześniej już udekorowanych klas, śpiewają kolędy i czasami nawet tańczą wokół choinki.
Kot Świąteczny
Stary islandzki obyczaj mówi o tym, że każdy musi mieć na sobie jakieś nowe ubranie w czasie Świąt. W przeciwnym przypadku takie osoby były w niebezpieczeństwie, mogły zostać zjedzone przez złośliwą bestię zwaną Kotem Świątecznym, który należny do Grýli (Wiedzmy Świątecznej). W tym okresie dokładano wszelkich starań do tego, aby nikt nie musiał “zostać ofiarą Kota Świątecznego”. W ten oto sposób każdy pracował ciężko tak, aby każdy członek rodziny miał cokolwiek nowego do ubrania.
Święty Mikołaj
Islandczycy mają niejednego tylko trzynastu Świętych Mikołaji. Ci Św. Mikołajowie nie maja nic wspólnego z polskim Św. Mikołajem. Są one potomkami troli i na początku straszono nimi dzieci. Jednak w ubiegłym stuleciu stały się o wiele bardziej przyjacielskie.
Ich imiona to: Stekkjastaur (Kij do owiec), Giljagaur (Prostaczek), Stúfur (Krótki), Þvörusleikir (Lizacz łyżek), Pottasleikir (Lizacz garnków), Askasleikir (Lizacz misek), Hurðaskellir (Trzaskacz drzwiami), Skyrgámur (Obżartuch jedzący Skyr), Bjúgnakrækir (Złodziej kiełbas), Gluggagægir (Podglądacz), Gáttaþefur (Wachacz), Ketkrókur (Hak do mięsa) oraz Kertasníkir (Żebrak świec). Jak widać są oni bardzo psotni i do dnia dzisiejszego zachowali swoje unikalne cechy. Żyją w górach wraz z rodzicami, którzy mają na imię Grýla i Leppalúði. Przychodzą do miasta, jeden po drugim, w okresie przedświątecznym. Pierwszy z nich zjawia się 12 grudnia a ostatni 24. Wcześniej próbowali podkradać to wszystko co im najbardziej się podobało i chętnie płatali komuś psikusa (stąd ich imiona), lecz dzisiaj ich rola polega na przynoszeniu dzieciom małych prezentów.
12-tego grudnia, każde dziecko na Islandii, wystawia swoje obuwie na parapecie u siebie w pokoju (niektóre wystawiają głębokie buty w nadziei na to, że dostaną więcej prezentów, ale do tej pory żaden z Mikołajów nie dał się oszukać). Dzieci otrzymują po jednym małym prezencie od każdego Mikołaja raz dziennie. Ale uwaga! Niegrzeczne dzieci mogą dostać zgniłego ziemniaka i nic więcej!
Mikołajowie często pojawiają się w czasie tańców świątecznych, które są bardzo popularne wśród islandzkich dzieci. Dzieci (dorośli oczywiście też) tańczą wokół choinki i śpiewają kolędy. Punktem kulminacyjnym tańców jest pojawienie się Św. Mikołaja, który dołącza do tańców i śpiewów wraz z dziećmi i zwykle rozdaje im paczuszki ze słodyczami.
W pierwszy dzień po Bożym Narodzeniu, pierwszy z Mikołajów powraca w góry. Po czym jeden po drugim wszyscy powracają do siebie, ostatni z nich 6 stycznia i to właśnie wtedy kończy się okres świąteczny.
Cicha noc
Dzwony Kościoła Luterańskiego w Reykjaviku oznajmiają na cały kraj początek specjalnej uroczystości religijnej. Jest to sygnał dla wszystkich, aby złożyli sobie na wzajem życzenia z okazji Świąt Bożego Narodzenia. Jest to oficjalny początek Świąt. Po tym rozpoczyna się kolacja. Wigilia jest punktem kulminacyjnym obchodów Świąt na Islandii, a obfita kolacja jest jedynie początkiem nocy. Po tym wszystkim nadchodzi ważny moment, kiedy wszyscy siedzą wygodnie i otwierają swoje prezenty świąteczne.
W Wigilię cała sieć powszechnych usług publicznych stoi w martwym punkcie. Nie jeżdżą autobusy, a restauracje i miejsca rozrywkowe są zamknięte.
Sylwester
Noc Sylwestrowa jest najprawdopodobniej największą imprezą w roku. Najbardziej wyrazistą cechą obchodów Nowego Roku na Islandii są pokazy sztucznych ogni. Wszyscy kupują fajerwerki. Islandczycy maksymalnie wykorzystują tę okazję. Fajerwerki podpalane są przez całą noc, a najwięcej oczywiście o północy. Wtedy to całe niebo jest oświetlone przez kilka minut, a samochody przeciwpożarowe i statki w portach biją w swoje dzwony i uruchamiają syreny na powitanie nowego roku.
Þrettándinn – Ostatni dzień Bożego Narodzenia
Dzień 6 stycznia, jest zwykle nazywany po islandzku þrettándinn (trzynasty dzień). Jest to ostatni dzień obchodów Świąt Bożego Narodzenia. Tego dnia praktycznie wszystko powraca do codzienności: wszyscy są znowu w pracy, a szkoły są na nowo otwarte. Wieczorem tego dnia rodziny gromadzą się, jedzą wspólna kolację, podpalają ewentualnie pozostałe po Nowym Roku fajerwerki i żegnają Święta. Dekoracje świąteczne są zdejmowane tuż po 6 stycznia.
Kilka światecznych zwrotów po islandzku:
Boże Narodzenie – Jól
Wesołych Świąt (Bożego Narodzenia) – Gleðileg jól
Szczęśliwego Nowego Roku – Gleðilegt ár
Adwent – Aðventa
Św. Mikołaj – Jólasveinn
Choinka – Jólatré
Prezent (świąteczny) – Jólagjöf
Pocztówka świąteczna – Jólakort
Wigilia – Aðfangadagur
Pierwszy dzień Świąt – Jóladagur
Drugi dzień Świąt – Annar í jólum
Sylwester – Gamlaárskvöld
Nowy Rok – Nýársdagur
[youtube url=”http://www.youtube.com/watch?v=O42Vw5UDe9c”]
