Przed Wami trzecia, ostatnia część świątecznej encyklopedii, która przybliży Wam islandzkie zwyczaje związane z Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem.
Jólakötturinn – świąteczny kot
Islandzkie dzieci muszą otrzymać nowe ubranie w prezencie świątecznym. W innym wypadku, jak głosi legenda, zostaną niehybnie zjedzone przez upiornego kocura. Przerażające, prawda?
Jólamatur – świąteczne jedzenie
Jak i na całym świecie, tak i w Islandii podczas świąt można oddać się niezwykle przyjemnemu zajęciu: zjadaniu świątecznych potraw. Najlepsze są te wykwintne, słodkie, słone i tłuste – a więc wszystkie!
Jólaöl
Typowy świąteczny napój, Jólaöl, powstaje dzięki połączeniu bezalkoholowego słodu (Malt) i gazowanego napoju pomarańczowego (Appelsín). Jólaöl można kupić w sklepach, ale warto przygotować go samodzielnie, na przykład z dwóch porcji Appelsín i jednej porcji Malta.
Jólasmákökur – świąteczne ciasteczka
W okresie świątecznym, na niemal każdym islandzkim stole znajdziecie kilka rodzajów ciasteczek. Gospodynie i gospodarze pieką Jólasmákökur przed świętami, aby można było je zjeść podczas świątecznych przyjęć. Do najpopularniejszych rodzajów należą: korzenne piparkökur, mömmukökur – imbirowe markizy przekładane białym kremem, súkkulaðibitakökur – ciasteczka z kawałkami czekolady, oraz hálfmánar – słodkie, zapiekane pierożki z dżemem rabarbarowym.
Jólatré – choinka
Islandczycy zazwyczaj ustawiają choinkę 23 grudnia, a dekorują ją dzień później. Żywe drzewka są sprzedawane zarówno przez prywatne firmy, jak i różne organizacje, na przykład grupy ratownicze, zbierające fundusze na swoją działalność. Niektórzy, choć nieliczni, wolą sztuczne, plastikowe choinki.
Kæst skata
Jedzenie skaty – gnijącej płaszczki – to zwyczaj pochodzący z Fiordów Zachodnich, obchodzony 23 grudnia. Potrawę (którą niektórzy lubią, a inni nie znoszą) spożywa się na specjalnych przyjęciach w święto Þorláksmessa. Rybę podaje się z ziemniakami, masłem, chlebem żytnim i wódką brennivín, choć niektórzy polecają wypić szklankę mleka, aby zniwelować działanie toksyn pochodzących ze skaty.
Rybę odkłada się do pojemników na trzy tygodnie aby sfermentowała, a amoniak rozprowadził się po całym jej ciele i uległ przemianie chemicznej. Zanim skończy się proces fermentacji, skata jest trująca.
Laufabrauð
Przygotowanie Laufabrauð to zazwyczaj rodzinny rytuał, odbywający się na początku grudnia. Domownicy wspólnie wycinają wzorki w cienkich plackach, które potem spożywa się przy świątecznym stole. Laufabrauð smakuje doskonale z dodatkiem masła.
Nýársdagur – Nowy Rok
Nie ukrywajmy – pierwszy dzień nowego roku upływa zazwyczaj na leczeniu kaca. Po południu niektórzy wybierają się na coraz popularniejsze przyjęcia i imprezy noworoczne. Inni po prostu odpoczną przy ulubionym filmie.
Prezenty
Świąteczne upominki odgrywają bardzo ważną rolę. Nie istnieją żadne wytyczne dotyczące preferowanych upominków na Islandii, ale warto unikać ekstrawagancji, chyba, że tego właśnie oczekują obdarowywani. Prezenty daje się zazwyczaj najbliższym, choć niektórzy obdarowują także swoich przyjaciół i znajomych. Podarunki kładzie się pod choinką, a następnie otwiera w odpowiednim czasie.
Przerwa świąteczna
Dniami wolnymi od pracy są zazwyczaj 24, 25 i 26 grudnia, a także 31 grudnia i 1 stycznia. Wiele osób bierze urlop w dniach 23 grudnia – 2 stycznia, aby w okresie świątecznym odpocząć w rodzinnym gronie.
Religia
Chociaż 80% społeczeństwa formalnie należy do Kościoła Islandii, Islandczycy nigdy nie byli szczególnie religijni. Jednak w okresie świątecznym wiele osób uczęszcza na bożonarodzeniowe nabożeństwa i koncerty, szczególnie w dniach 24 i 31 grudnia.
W wigilię o godzinie 18 główna krajowa telewizja i radio transmitują bicie kościelnych dzwonów z katedry luterańskiej w Reykjaviku. Wtedy właśnie Islandczycy składają sobie życzenia i zasiadają do stołu.
Rjúpur – pardwy
Te dzikie ptaki są typowym świątecznym przysmakiem na Islandii. Dobrze przygotowane, mają wykwintny, pikantny smak.
Święty Mikołaj
Na Islandii ten wesoły, brodaty dziadek nie cieszy się taką popularnością jak Jólasveinar, ale pojawia się tu od czasu do czasu.
Zwracanie prezentów
Dosyć powszechne w Islandii jest wymienianie świątecznych prezentów na rzeczy bardziej przez nas pożądane. Większość sklepów akceptuje zwroty do drugiego tygodnia stycznia, ale zależy to od polityki sklepu.
Þorláksmessa
23 grudnia to wspomnienie jednego z dwóch islandzkich świętych – świętego Þorlákura. Wtedy właśnie Islandczycy jedzą sfermentowaną płaszczkę, często zapijając ją niemałymi ilościami wódki Brennivín. Potem zazwyczaj robią ostatnie świąteczne zakupy na Laugavegur, piją piwo lub gorącą czekoladę. W tym dniu niektóre dzieci ozdabiają choinkę.
Þrettándinn
6. stycznia to dzień Þrettándinn, trzynasty i ostatni dzień obchodów Bożego Narodzenia. Odbywają się wtedy marsze z pochodniami, ogniska i pokazy sztucznych ogni. Legenda mówi, że do świętujących dołączają wtedy król i królowa elfów. W dawnych czasach, Islandczycy bali się wychodzić w tym dniu na zewnątrz, aby nie narazić się elfom.
Ilona Dobosz
