Opisy domów składają się na niejeden wers sagi Wikingów. Domy torfowe wrosły w historię Islandii niemal tak silnie jak w jej wulkaniczną glebę. Stanowiły przez stulecia schronienie dla rdzennych mieszkańców wyspy przed niełaskawą pogodą.
Dzisiejsze pozostałości tradycyjnych domów z ery nordyckiej i późniejszych okresów osadnictwa dają schronienie duchom Wikingów. Odsłaniają bowiem przed współczesnymi życie dawnych mieszkańców Islandii, nie te bohaterskie i waleczne, ale nie mniej heroiczne. Codzienna walka z surowym klimatem i kaprysami wyspy wymagała tyle hartu ducha i krzepy, co walka na topory.
Cudownie ocalały z wybuchu
Dolina Þjórsárdalur leży między Búrfell na wschodzie a masywem Skriðufell na zachodzie. Łagodne ukształtowanie terenu i dostępność wody, w postaci rzeki Þjórsá, zachęcały do osiedlania się.
W pewnym momencie na obszarze tym znajdowało się aż 20 gospodarstw. Jednak ten sielankowy krajobraz powstał na terenie o burzliwej historii częstych erupcji wulkanicznych. Osadnicy pragnący tu zamieszkać, w parze z malowniczym pejzażem i przyjaźnie ukształtowanym terenem, otrzymywali ryzyko utraty majątku w wyniku wybuchu pobliskiej Hekli.
Paradoksalnie potężna erupcja tego wulkanu w 1104 roku, która zniszczyła najbliższą okolicę, doprowadziła do zachowania w bardzo dobrym stanie jednego z tradycyjnych gospodarstw z okresu Wikingów. Popiół wulkaniczny zakonserwował gospodarstwo Stöng, odkryte przez grupę skandynawskich archeologów w 1939 roku. Prawdziwe zainteresowanie osada wzbudziła w 1974 roku. Islandia obchodziła wówczas 1100-lecie istnienia. W związku z tym zdecydowano się zrekonstruować gospodarstwo Stöng, co z jednej strony miało symbolizować kulturalną oraz historyczną niepodległość kraju, a z drugiej – przybliżyć mieszkańcom i podróżnym dawniejsze warunki życia na Islandii.
Tropy pozostawione między wersami sag wskazują, że prawdopodobnie w X wieku mieszkał tam Gaukur Trandilsson, jednak saga o tej na pół historycznej, na pół legendarnej postaci zaginęła. Wzmianki o nim pojawiają się w późniejszej Sadze o Njálu.
M.D.
