Pan Marek to nowy pracownik firmy XXX.
Przydzielono mu miejsce pracy w całkowicie odizolowanym od reszty pracowników pomieszczeniu, w którym brak było podstawowego narzędzia pracy, jakim jest komputer, przydzielając jednoczesnie zadania, które bez pomocy programów komputerowych nie były możliwe do wykonania.
Kierownik zarzuca niekompetencję i czyni publiczne uwagi na temat pracy pana Marka oraz zabrania współpracownikom jakiejkolwiek pomocy jemu jako nowemu pracownikowi.
Taka sytuacja trwa 6 miesięcy. Pan Marek czuje się poniżony, wyalienowany i zastraszony.
Powyższa historia jest czystym przykładem mobbingu w pracy. Zjawisko przemocy w miejscu pracy istnieje od dawna, rozpoznane jednak i bliżej zbadane zostało dopiero na początku lat 80-tych XX w. przez urodzonego w Niemczech, mieszkającego w Szwecji doktora psychologii pracy Heinza Leymanna. To on wprowadził po raz pierwszy termin mobbing. Nazwa pochodzi od angielskiego słowa mob – co oznacza motłoch lub rzucanie się w tłumie na kogoś.
Na dzień dzisiejszy jako mobbing definiuje się działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na nieprzerwanym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, prowadzące do wywoływania u niego zaniżonej oceny przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu jego poniżenie lub ośmieszenie, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników.
Mimo obszernej ilości badań, materiałów i doświadczeń mobbing jest często trudny do uchwycenia, a rozpoznany staje się niełatwy do udowodnienia, często osoby będące ofiarami mobbingu nie zdają sobie sprawy, że nimi są lub nie chcą podjąć walki w obawie przed konsekwencjami czy zemstą.
Profesor H. Leymann wyróżnił 45 cech mobbingu i podzielił je na 5 grup. Znajomość tej listy pomoże nam rozpoznać zjawisko i uświadomić sobie, czy my lub ktoś w naszym otoczeniu nie jest ofiarą mobbingu.
I. Oddziaływania zaburzające możliwości komunikowania się:
1. Ograniczanie możliwości wypowiadania się.
2. Stałe przerywanie wypowiedzi.
3. Ograniczanie przez kolegów możliwości wypowiadania się.
4. Reagowanie na uwagi krzykiem lub głośnym wymyślaniem i pomstowaniem.
5. Ciągłe krytykowanie wykonywanej pracy.
6. Ciągłe krytykowanie życia prywatnego.
7. Napastowanie przez telefon.
8. Ustne groźby i pogróżki.
9. Groźby na piśmie.
10.Ograniczanie kontaktu przez poniżające, upokarzające gesty i spojrzenia.
11.Różnego rodzaju aluzje, bez jasnego wyrażanie się wprost.
II. Oddziaływania zaburzające stosunki społeczne:
12. Unikanie przez przełożonego rozmów z ofiarą.
13. Nie dawanie możliwości odezwania się.
14. W pomieszczeniu, gdzie ofiara pracuje, przesadzenie na miejsce z dala od kolegów.
15. Zabronienie kolegom rozmów z ofiarą.
16. Traktowanie jak powietrze.
III. Działania mające na celu zaburzyć społeczny odbiór osoby.
17. Mówienie źle za plecami danej osoby.
18. Rozsiewanie plotek.
19. Podejmowanie prób ośmieszenia.
20. Sugerowanie choroby psychicznej.
21. Kierowanie na badanie psychiatryczne.
22. Wyśmiewanie niepełnosprawności czy kalectwa.
23. Parodiowanie sposobu chodzenia, mówienia lub gestów celu ośmieszenia osoby.
24. Nacieranie na polityczne albo religijne przekonania.
25. Żarty i prześmiewanie życia prywatnego.
26. Wyśmiewanie narodowości.
27. Zmuszanie do wykonywania prac naruszających godność osobistą.
28. Fałszywe ocenianie zaangażowania w pracy.
29. Kwestionowanie podejmowanych decyzji.
30. Wołanie na ofiarę używając sprośnych przezwisk lub innych, mających ją poniżyć wyrażeń.
31. Zaloty lub słowne propozycje seksualne.
IV. Działania mające wpływ na jakość sytuacji życiowej i zawodowej.
32. Nie dawanie ofierze żadnych zadań do wykonania.
33. Odbieranie prac, zadanych wcześniej do wykonania.
34. Zlecanie wykonania prac bezsensownych.
35. Dawanie zadań poniżej jego umiejętności.
36. Zarzucanie wciąż nowymi pracami do wykonania.
37. Polecenia wykonywania obraźliwych dla ofiary zadań.
38. Dawanie zadań przerastających możliwości i kompetencje ofiary w celu jej zdyskredytowania.
V. Działania mające szkodliwy wpływ na zdrowie ofiary.
39. Zmuszanie do wykonywania prac szkodliwych dla zdrowia.
40. Grożenie przemocą fizyczną.
41. Stosowanie niewielkiej przemocy fizycznej.
42. Znęcanie się fizyczne.
43. Przyczynianie się do ponoszenia kosztów, w celu zaszkodzenia poszkodowanemu.
44. Wyrządzanie szkód psychicznych w miejscu zamieszkania lub miejscu pracy ofiary.
45. Działania o podłożu seksualnym.
Dlaczego ludzie stosują mobbing?
Przyczyny mogą być bardzo różne w tym społeczne, np. bezrobocie, stałe zagrożenie utratą pracy i skłonnościami (świadomego takiego faktu) przełożonego, do zmuszania podwładnych do wykonywania wszelkich poleceń; przyczyną uczucia niepewności pracownika może stać się zatrudnienie go na czas ściśle określony, na umowy zlecenia lub umowy o dzieło, nie dając mu poczucia pewności, stabilności i bezpieczeństwa.
Na wystąpienie zjawiska wpłynąć mogą cechy zarządzającego organizacją – osoba o wyolbrzymionym poczuciu własnej wartości, przeceniająca swoje umiejętności i swoją wiedzę; dla części przełożonych szykanowanie pracownika jest sposobem na odwrócenie uwagi od własnej niekompetencji.
Nie bez wpływu pozostaje pozycja społeczna ofiary mobbingu – do tego aby stać się ofiarą, wystarcza często fakt, że osoba ma inny kolor skóry, wywodzi się z innego kręgu kulturowego lub jest innej narodowości; powodem może stać się także orientacja seksualna albo inna niż prezentowana przez przełożonego czy współpracowników hierarchia wartości albo przekonania religijne. Częściej prześladowane są osoby niepełnosprawne czy też mężczyźni pracujący w sfeminizowanych zawodach lub kobiety w zawodach uznawanych za typowo męskie.
Występowaniu mobbingu sprzyjają miejsca pracy, w których istnieje silna hierarchizacja. Np. wojsko, policja, czy też szkoły wyższe. Innym takim czynnikiem jest brak kolegialności w podejmowaniu decyzji. Występować też może w zawodach, w których trudno jest ocenić w sposób obiektywny osiągnięcia pracownika. Jeśli bowiem cel jest precyzyjnie określony, osoba atakowana zawsze może powiedzieć, że poprawnie wykonała swoją pracę.
W Polsce np. korzystne warunki do powstania zjawisk mobbingowych, tworzy wysoki poziom bezrobocia. Brak szans na zmianę pracy powoduje, że pracownicy godzą się na przymus psychiczny w miejscu pracy. Na taką obawę wpływa zapewne kierownictwo, które po otrzymaniu informacji o mobbingu, w najlepszym razie nie dostrzega problemu, a w najgorszym podejmuje działania skierowane przeciwko ofierze mobbingu.
Na pewno można stwierdzić, że funkcjonujące i zakorzenione w społeczeństwie wzorce zachowań sprzyjają wystąpieniu mobbingu.
Wysoka stopa bezrobocia powoduje również inne zjawisko, bardzo powszechne obecnie- emigracje. Wyjeżdżamy szukając lepszego życia, a co za tym idzie, opuszczamy znajome i zazwyczaj bezpieczne środowisko. Pełni nadziei znajdujemy nowe miejsce, nową pracę i pojawiamy się w nowej grupie, musimy zatem przejść proces aklimatyzacji. Tak jak grupa jest dla nas nowa, tak i my dla niej stanowimy nowość. W tej sytuacji często stajemy się ofiarami mobbingu. Sytuacja jest o tyle trudniejsza, ze jesteśmy w obcym kraju, wszystko jest dla nas nowe, inne, niepoznane jeszcze, nie wiemy, gdzie pytać o pomoc, nie znamy prawa, może języka, nie chcemy się wychylać w obawie przed utratą pracy, która ma być przecież naszą drogą i szansą na przyszłość.
Już niedługo na łamach Iceland News Polska pojawi się artykuł dotyczący tego w jaki sposób radzić sobie z mobbingiem w Islandii i gdzie można szukać pomocy.
autor K.R. i D.H.B
