Przeciętnie w ciągu tygodnia islandzka krajowa sieć monitoringu sejsmicznego wykrywa około 500 trzęsień ziemi, a nawet ich tysiące, jeśli w którymkolwiek z aktywnych wulkanów wystąpią epizody sejsmiczne. Dzieje się tak dlaczego, że Islandia znajduje się na szczycie Grzbietu Śródatlantyckiego. Ponieważ płyty euroazjatycka i północnoamerykańska dryfują w przeciwnych kierunkach, Islandia jest dosłownie rozdzierana, co powoduje stałą aktywność sejsmiczną.
Strefy wulkaniczne występują wzdłuż granicy płyt tektonicznych. Ciągną się one na wschód od półwyspu Reykjanes na południowym zachodzie, gdzie część grzbietu północnoatlantyckiego wznosi się nad poziom morza, oraz na północny-wschód od lodowca Mýrdalsjökull w południowej Islandii, wzdłuż zachodniej części lodowca Vatnajökull na Wyżynach Centralnych, a następnie biegną na północ w kierunku Arktyki.
Porównanie map stref wulkanicznych i aktywności sejsmicznej w typowym tygodniu wykazuje prawie idealne dopasowanie, ponieważ większość trzęsień ziemi ma miejsce w aktywnych systemach wulkanicznych lub w strefie sejsmicznej południowej Islandii. Uskok tektoniczny łączy obie strefy.
Różne rodzaje wstrząsów
Istnieją dwa główne rodzaje trzęsień ziemi na Islandii – jedne są spowodowane przez aktywność wulkaniczną i ruch magmy. Są to wstrząsy wywołane uwolnieniem naprężeń wywołanych ruchem płyt tektonicznych. Drugi rodzaj obejmuje wstrząsy spowodowane zmianami aktywności geotermalnej.
Większość spośród setek trzęsień ziemi wykrywanych każdego tygodnia jest bardzo mała i przemija niezauważona. Duże wstrząsy (o magnitudzie ponad 3) występują najczęściej w aktywnych systemach wulkanicznych. Mimo że wstrząsy o magnitudzie powyżej 3 nie byłyby uważane za poważne zdarzenie sejsmiczne, gdyby miały miejsce na uskoku kontynentalnym, są jednak uważane za bardzo znaczące, gdy występują w wulkanach, gdzie są spowodowane ruchami magmy.
Strefy wulkaniczne i sejsmiczne
Dwa potężne wulkany – Katla, ukryty pod lodowcem Mýrdalsjökull, i Bárðarbunga, znajdujący się pod lodowcem Vatnajökull, były w ostatnich latach szczególnie aktywne. Geolodzy uważają, że obydwa szykują się do erupcji. Wulkan Katla, który wybucha raz na 40–60 lat, jest już dość „spóźniony” z poważną erupcją. Ostatnio wybuchł w 1918 roku.
Stosunkowo niedawno drżały również inne wulkany, w tym Öræfajökull, system Eldey na Półwyspie Reykjanes, Hengill w parku narodowym Þingvellir oraz Hekla w południowej Islandii.
Drugim ważnym rodzajem trzęsień ziemi na Islandii są zdarzenia w szczelinach ryftowych. Szczeliny formują się na granicy płyt, tam, gdzie skorupa ziemska pęka w wyniku rozchodzenia się płyt tektonicznych. Płyty rozchodzą się, tworząc ryft, do którego napływa magma. Takie wydarzenie miało miejsce w strefie pęknięć Tjörnes na północnym wybrzeżu Islandii, na początku tego roku, gdy w regionie wyspy Grímsey zarejestrowano tysiące wstrząsów.
Oczekiwanie na erupcję
Druga ważna strefa z uskokami to południowa Islandia. Znajduje się tam uskok między przesuniętymi odcinkami Grzbietu Śródatlantyckiego. Miejsce to jest usytuowane pomiędzy dwiema strefami wulkanicznymi i nieustannie rozciągane w dwóch różnych kierunkach, powodując narastanie naprężeń, które następnie są okresowo uwalniane w postaci trzęsień ziemi.
W tej strefie występują najpotężniejsze trzęsienia ziemi na Islandii. W 1784 roku miało tu miejsce trzęsienie o magnitudzie 7,1.
Uważa się, że wstrząsy o tej sile zdarzają się raz na 100–150 lat. Ostatnie duże trzęsienie ziemi miało miejsce w 1912 roku, co oznacza, że obecnie czekamy na następne.
Grupa GMT/Monika Szewczuk
