Tym razem będzie wulkan z przydomowego ogródka. Leży około 7 km na północny wschód od Hafnarfjörður. Ostatnia poważna jego erupcja miała miejsce około 7200 lat temu. Lawa z krateru spłynęła aż do oceanu i pokrywa obecnie obszar między Hafnarfjörður i Garðabær. Gdyby Búrfell wybuchł dziś, prawdopodobnie byłoby po IKEI.
Duża część Hafnarfjörður stoi właśnie na tej lawie. Jedna z jej części nazywa się po prostu Búrfellshraun, ale w zasadzie każdy z fragmentów ma osobną nazwę – Smyrlabúðarhraun, Gráhelluhraun, Lækjarbotnahraun, Urriðakotshraun, Hafnarfjarðarhraun, Garðahraun i Gálgahraun. Część lawowiska zwana Gálgahraun to w wolnym tłumaczeniu „szubieniczne pole lawy”, gdyż w przeszłości dokonywano tu egzekucji przestępców.
Krater wulkanu Búrfell leży w pobliżu wschodniej granicy płytkiej doliny będącej częścią systemu szczelin wulkanicznych Trölladyngja. Pole lawy zajmuje około 24 km2, a jej objętość wynosi około 0,5 km3. Obszar ten należy do systemu wulkanicznego Krýsuvík.
Gdybyśmy przed ponad siedmiu tysiącami lat byli świadkami erupcji Búrfell, ujrzelibyśmy trzy główne potoki lawy. Pierwszy to Kaldársel. Na początku erupcji lawa płynęła w otwartym kanale na południe, zasilając tzw. pasożytnicze (wtórne) jezioro lawowe, który uformowało się w obecny teren Kringlóttagjá. Po południowej stronie potok Kaldársel znikł pod młodszą lawą. W miarę postępującej erupcji stożek Búrfell zwiększał swoją wysokość oraz rósł poziom jeziora lawowego w kraterze. Wskutek tego lawa przekroczyła krawędź stożka na południowym zachodzie, kaskadowo spływając po zboczu na zachód i tworząc Smyrlabúðarhraun. Tam podzieliła się na dwie równoległe odnogi. Południowa powstała w wyniku przepływu lawy przez korytarz pomiędzy Sléttuhlíð i Setbergshlíð, tworząc Gráhelluhraun, a wąski pas lawy, który rozciąga się aż do centrum Hafnarfjörður, znikł pod lawą z odnogi północnej. Północna odnoga (największa) przechodziła bezpośrednio w kierunku północno-zachodnim między Vífilstaðarhlíð i Setbergshlíð, a następnie rozlała się na zachód do wybrzeża w Hafnarfjörður (aż po Straumsvík) i Skerjafjörður. W procesie tym lawa zablokowała małą dolinę i utworzyła niewielkie jezioro Urriðakotsvatn. Na tym etapie erupcji powstało też 3,5-kilometrowe koryto lawowe Búrfellsgjá, zasilające północną odnogę strumienia lawy.
W rejestrze ochrony przyrody stwierdza się, że „Búrfell i kanały lawowe Búrfellsgjá i Selgjá wraz z pasem o szerokości 200 m po obu stronach wąwozu są na liście obszarów chronionych, ponieważ znajduje się tutaj jeden z najbardziej unikalnych w kraju ciągów lawowych”.
Búrfellsgjá znajduje się w sąsiedztwie rezerwatu przyrody Heiðmörk leżącego na południe od Reykjaviku w pobliżu Hafnarfjörður. Wędrówkę na Búrfell najlepiej rozpocząć z parkingu przy Heidmerkurvegur. Z centrum Reykjavíku jedzie się tam drogą nr 40 w kierunku Keflavíku. Z Vífilsstaðegur skręcamy w lewo, gdzie po około 3 km zamienia się ona w Elliðatnsvegur. Po około 2,5 km dojeżdżamy do Heidmerkurvegur i skręcamy w lewo. Jeszcze tylko około 3 km i jesteśmy na parkingu. Do naszego wulkanu prowadzi stąd trasa trasa 408.
Niedaleko znajduje się Gjáarrétt, dawna zagroda dla owiec farmerów z Hafnarfjörður i Álftanes, obecnie historyczne ruiny. Droga do wulkanu Búrfell jest łatwa, prowadzi przez stosunkowo równe pole lawy na zbocze wzgórza. Między Búrfell a Helgafell napotkamy miejsce zwane Valahnúkur. Znajduje się tam jaskinia, którą około 1940 roku zajmowali pasterze. To właśnie oni zasadzili drzewa, które tworzą dziś uroczy lasek.
W pobliżu Kaldársel leżą małe jeziora zwane Kaldárbotnar. Płynąca tamtędy rzeka Kaldá znika w lawie. Według legendy Kaldá była niegdyś dużą i obfitą w wodę rzeką, ale gdy utonęli w niej dwaj bracia, ich ojciec, który był czarownikiem, przeklął rzekę, która przepadła w polu lawy.
Sam wulkan wznosi się na 180 m n.p.m. i jest zbudowany z materiału zwanego scorią (jest to porowata skorupa na powierzchni lawy) i z innych składników piroklastycznych. Lawa pochodząca z tego krateru tworzy skały oliwinowo-toleitowe z pięknymi fenokryształami – są to duże i dobrze uformowane kryształy różnych minerałów – w tym przypadku skaleni i oliwinu.
W ciągu ostatnich 1100 lat nie powstały w tym obszarze nowe szczeliny i uskoki, co oznacza, że aktywność tektoniczna w tej części uległa zmniejszeniu. Mimo że system ten wygląda na razie na uśpiony, to jednak nadal jest uważany za aktywny.
Kiedy już dotrzesz w to niezwykłe miejsce, usiądź w ciszy i spokoju, zamknij oczy… Może uda Ci się usłyszeć szepty Huldufólk – ukrytych ludzi – musi ich tam być całe mnóstwo.
Búrfell 64°02′N 21°49′W
Monika Szewczuk
