W islandzkim alfabecie nie ma litery „C”. Ale od czego jest kreatywne tłumaczenie?! Otóż dzięki temu sprytnemu zabiegowi przeniesiemy się teraz na półwysep Snæfellsnes, gdzie znajdziemy wulkan Helgrindur, którego nazwa oznacza nic innego jak Czarcie Wrota właśnie.
Zastanawiałam się przez jakiś czas, czy sytuacji, gdy na Islandii powstał świeżutki, nowy wulkan w dolinie Geldingdalur, jest sens publikować artykuły o wulkanach, które powstały tysiące i setki tysięcy lat temu. Ale w sumie dlaczego nie? Jak się powiedziało A, trzeba powiedzieć C i D… i może nawet Z (którego również nie ma w islandzkim alfabecie).
Wulkan Helgrindur znany jest również jako Lysuhóll lub Lysukard i należy do jednego z najmniejszych systemów wulkanicznych Islandii — Þeistareykir – który składa się z łańcucha małych bazaltowych stożków i szczelin ciągnących się wzdłuż linii wyznaczającej środkową część półwyspu Snaefellsnes. Łukowata linia szczelin powstałych w okresie czwartorzędu rozciąga się do północnego wybrzeża półwyspu.
Od wczesnego holocenu aktywność w systemie wulkanicznym Þeistareykir jest niska. Ostatnia erupcja miała miejsce około 2400 lat temu. System ten ma około 80 km długości, do 15 km szerokości i nie ma tu pokrywy lodowcowej. Wulkan centralny odznacza się obecnością skał krzemionkowych i wysokotemperaturowego systemu geotermalnego z licznymi otworami parowymi i fumarolami.
Wulkanizm w holocenie ograniczał się do erupcji wylewnych z centralnych szczelin, tworzących tarcze lawowe. Około 12–15 tys. lat temu powstały po erupcji niewielkie tarcze (ze szczelin wydostawała się magma pikrytowa), a około 10–12 tys. lat temu utworzyły się duże tarcze (z magmy bazaltowej – oliwinowo-toleiitowej) o objętości do 30 km3. Od tamtego czasu uformowała się tylko jedna tarcza lawowa, a częstotliwość erupcji jest tu rzędu jednej na 10 000 lat.
Największa część systemu wulkanicznego Þeistareykir znajduje się na płaskowyżu na wysokości 300–400 m n.p.m. Ukształtowanie terenu jest zdominowane przez tarcze lawowe, góry hialoklastytowe (tufy) i wysokie uskoki tektoniczne.
Centralny wulkan nie jest wyraźny topograficznie. Jest zaznaczony jedynie obecnością skał krzemionkowych i wysokotemperaturowym obszarem geotermalnym. Tufy o wysokości do 800 m n.p.m. znajdują się w środkowo-zachodniej części, a lawę poduszkową, tworzącą wzgórza o wysokości 100–200 m można podziwiać w środkowo-wschodniej części systemu.
Rój szczelin tworzy wyraźną dolinę ryftową, w której zachodnie uskoki mają wysokość przekraczającą 100 metrów. W północnej części roju szczelinowego dominują holoceńskie i późnoglacjalne spływy lawowe, które łagodnie opadają w kierunku morza. Część południowa zdominowana jest przez lawę interglacjalną z grubą pokrywą moren lodowcowych i wychodni.
Obecnie komora magmowa nie jest widoczna w danych sejsmicznych. Prymitywny skład magmy wyemitowanej w holocenie (bazalt – pikryt i oliwinowy toleiit) sugeruje jej głębokie pochodzenie i krótki czas przebywania w skorupie ziemskiej.
A oto przed nami Helgrindur, który dzieli półwysep Snæfellsnes wzdłuż na dwie części.
Odgłosy wiejącego tam wietrzyska słychać aż w Grundarfjörður. Jednak przy dobrej pogodzie wędrówki i narciarstwo w tej okolicy są wyjątkowym przeżyciem. Trasa piesza rozpoczyna się przy farmie Kálfárvellir, tuż przed dotarciem do Búðir. Idąc wzdłuż rzeki Kálfá po wschodniej stronie, dotrzemy do pięknego wodospadu.
Pierwsze zbocze, które trzeba pokonać, jest dość strome, i dlatego warto tu używać kijków, a podczas zimowych wypraw także raków i czekanów. Następnie idziemy doliną Kálfárdalur z małymi wodospadami i jeziorkami. Stopniowo nachylenie rośnie i w końcu docieramy do baśniowej górskiej hali, otoczonej górami Stakkfell, Kambi i Ernin. Patrząc na zachód dojrzymy Snæfellsjökull (1485 m n.p.m.). Na północy znajduje się najwyższy szczyt tego pasma – Böðvarskúla (988 m n.p.m.). U naszych stóp rozciąga się w całej swojej okazałości Breiðafjörður oraz imponujący widok na Kirkjufellið i Grundarfjörður. Na wschodzie pobłyskuje Kolgrafarfjörður.
Niedaleko szczytu Böðvarskúla znajduje się przełęcz, z której można zjechać na nartach po północnych zboczach góry, aż do słynnego wodospadu Kirkjufell. Jest to jeden z najbardziej niezapomnianych górskich stoków narciarskich na Islandii, a latem również świetny szlak turystyczny. Aby przejść półwysep Snæfellsnes w poprzek, przekraczając Helgrindur, trzeba pokonać 15 km trasy, zaczynając od 1000 m podejścia. Raczej nie należy nocować na Helgrindur, chyba że prognoza pogody jest bardzo dobra. Zazwyczaj panuje tu jednak diabelski klimat.
Helgrindur 65° 53’N, 16° 58’W
Monika Szewczuk
Z serii Wulkaniczny Alfabet
- Wulkaniczny alfabet – A jak Askja
- Wulkaniczny alfabet – B jak Búrfell
- Wulkaniczny alfabet – C jak Czarcie Wrota
- Wulkaniczny alfabet – D jak Dimmuborgir
- Wulkaniczny alfabet – E jak Eldfell
- Wulkany moja miłość
Linki:
https://de.wikipedia.org/wiki/Helgrindur
https://pl.wikiloc.com/szlaki-wspinaczka-gorska/helgrindur-2730383
https://volcano.si.edu/volcano.cfm?vn=370020
https://www.frettabladid.is/frettir/himneskar-helgrindur/
